Ju¿ drugiego dnia prac na terenie Cmentarza Rabinackiego w Bia³ymstoku uda³o siê znale¼æ pierwsze, zakopane nagrobki z tej w³a¶nie nekropolii.
Fundacja DOM rozpoczê³a kolejny projekt, którego tematem jest bia³ostocka PRL-owska fabryka w³ókiennicza. Nosi on tytu³ "Fasty moje ¿ycie". - W centrum zainteresowania s± oczywi¶cie Fastowiaczki i Fastowiacy. Tym razem jednak skupimy siê na tkaninach tu produkowanych i spróbujemy im daæ drugie ¿ycie - zapowiada Anna Skorko, koordynatorka projektu.
Co skrywa tajemnicza górka na terenie cmentarza rabinackiego - miêdzy Oper± i Filharmoni± Podlask± a za³o¿onym na czê¶ci nekropolii parkiem Centralnym? Odpowied¼ maj± przynie¶æ rozpoczête w³a¶nie prace odkrywkowe.
Ma³o kto zdaje sobie sprawê, czym tak niewielki mur przy ulicy ¯abiej naprawdê jest. Tymczasem to kawa³ historii Bia³egostoku. Jego remont siê koñczy.
Ledwie cztery s³owa i daty, a w nich zapis niewyobra¿alnej tragedii. Id±c chodnikiem, przechodnie musz± siê na nie natkn±æ, zobaczyæ i - miejmy nadziejê - uzmys³owiæ sobie, co dzia³o siê tu ponad 80 lat temu. "Tu by³a brama getta 26 VII 1941- 20 XVIII 1943". Tablice wmurowane w chodnik w dwóch punktach w centrum Bia³egostoku przypominaj± w koñcu miejsca, które przez dwa lata oddziela³y dramatycznie dwa ¶wiaty: ¿ywych i skazanych na ¶mieræ.
Dok³adnie 82 lata temu, 26 lipca 1941 roku, niemieccy okupanci zamknêli bia³ostockich ¯ydów w getcie. Tak zaczê³a siê gehenna 40 tys. osób, zakoñczona dwa lata pó¼niej likwidacj± zamkniêtego obszaru i eksterminacj± jego mieszkañców. Skala tragedii jest nie do wyobra¿enia - z 40 tys. zamkniêtych osób prze¿y³o ledwie 300. W ¶rodê (26 lipca) w miejscu dawnych bram getta ods³oniête zostan± specjalne tablice.
Powsta³o dwa miesi±ce temu i dzia³a prê¿nie - Miejsce, nowa przestrzeñ na kulturalnej mapie Bia³egostoku, po¶wiêcona pamiêci o bia³ostockich ¯ydach. W ¶rodê (12 lipca) Miejsce zaprasza na spotkanie z bia³ostockimi ¯ydami, urodzonymi i mieszkaj±cymi w Bia³ymstoku po 1945 roku.
Maria i Halina, dwie twarde kobiety o wielkiej sile ducha. Nie z³ama³y ich ani deportacja, ani niewiedza o losie bliskich - na zsy³ce z uporem walczy³y o innych wywiezionych. O tym jednak, co dok³adnie robi³y ¿ona i córka przedwojennego prezydenta Bia³egostoku Boles³awa Szymañskiego, nie wiedzieliby¶my, gdyby nie cenne dokumenty odnalezione ostatnio w Paw³odarze przez badaczkê z Kazachstanu.
Lata 30-te. Upalny dzieñ, pla¿a w Dojlidach. Le¿y i znany bia³ostocki doktor. Nawet stopy nie zanurzy. - Nie wejdê do wody, gdzie siê ca³a bia³ostocka weneria p³awi! - o¶wiadcza. Bia³ystok jednak na to nie zwraca uwagi. I siê p³awi na ca³ego.
Przez lata sta³a zapomniana. Wydawa³o siê, ¿e zostanie skazana na zapomnienie. Wreszcie jednak zacz±³ siê remont kamienicy na rogu ulic Warszawskiej i ¶w. Wojciecha.
To dom - symbol buntu bia³ostockich ¯ydów przeciw likwidacji getta. Wed³ug jednej z relacji tu mia³ byæ zamordowany - za oblanie tu kwasem NIemców - Icchok Malmed. Mimo tego urzêdnicy z magistratu nie zaapeluj± o zweryfikowanie tej historii i ochronê budynku.
Koniec czerwca 1941, na Suraskiej w Bia³ymstoku dogasa p³on±ca synagoga z setkami ludzi w ¶rodku. Niemcy nie pozwalaj± nikomu podej¶æ. Do pogorzeliska dobiega Leokadia Ostasz - czuje, ¿e w ¶rodku jest jej przyjació³ka. Nagle co¶ szele¶ci u jej stóp. Leokadia nie ma wówczas pojêcia, jak wa¿ne jest to, co za chwilê zrobi. I co zrobi± kolejne trzy pokolenia kobiet z jej rodziny.
Dok³adnie 82 lata temu, 27 czerwca 1941 roku, chwilê po zajêciu Bia³egostoku Niemcy zaczêli rze¼ bia³ostockich ¯ydów. Podpalili Wielk± Synagogê z blisko tysi±cem ludzi w ¶rodku. Drugie tyle zginê³o w egzekucjach na ulicach. W rocznicê tragedii bia³ostoczanie oddadz± ho³d ofiarom. Bia³ostockie instytucje kultury zapraszaj± na ró¿ne wydarzenia, m.in. spotkania, koncert, prezentacjê fragmentu Tory, ocalonej z p³omieni, pokaz dioramy, mapping.
Bia³ystok. Koniec planów, by ulokowa³a siê tu instytucja kultury. Zabytkowy budynek na koñcu ul. Wis³awy Szymborskiej - dawn± szko³ê Tarbut - gmina wystawi na sprzeda¿.
- Jako ¯yd wiem, ¿e jest nas za ma³o, ¿eby¶my mogli pielêgnowaæ nasze groby, cmentarze bez pomocy nie-¯ydów. Liczymy na to, ¿e pokolenia nastêpne wezm± na siebie wspó³ciê¿ar, a w istocie rzeczy g³ówny ciê¿ar noszenia tej pamiêci - mówi Marian Turski, honorowy przewodnicz±cy obchodów 80. rocznicy powstania w getcie bia³ostockim.
Wiadomo, ¿e stanie w pobli¿u willi, gdzie prezydent Seweryn Nowakowski mieszka³. Jak jednak rze¼ba ma wygl±daæ? To zaproponuj± arty¶ci, którzy stan± do konkursu na nowy element w przestrzeni Bia³egostoku.
Nad grobem, w którym pochowany jest rabin Mordechi Elijahu Rabinowitz, pojawi³ siê blaszany daszek. Wzbudzi³ ju¿ zainteresowanie internautów.
W czwartek (9 marca) mieszkañcy i mieszkanki Bia³egostoku upamiêtnili rocznicê katastrofy kolejowej, która mog³a zagroziæ ca³emu miastu. W 1989 r. na nasypie kolejowym przy ul. Poleskiej przewróci³y siê wagony ze ¶mierciono¶nym chlorem. Mimo du¿ego zagro¿enia nie dosz³o wówczas do wycieku i zatrucia.
W niedzielê (19 lutego) bia³ostoczanie ¶wiêtuj± 104. rocznicê wyzwolenia miasta. G³ówne obchody zorganizowano przy Rynku Ko¶ciuszki, przed pomnikiem Marsza³ka Józefa Pi³sudskiego.
Tak, nie ma tu ¿adnej pomy³ki: w³a¶nie w lutym, a nie w listopadzie jak reszta kraju, Bia³ystok obchodzi rocznicê odzyskania niepodleg³o¶ci. Bia³ystok - o czym przypominamy co roku - musia³ bowiem na swoj± niepodleg³o¶æ poczekaæ a¿ trzy miesi±ce, do 19 lutego 1919 r. I w³a¶nie w niedzielê (19 lutego), w 104. rocznicê, Muzeum Wojska zaprasza na ¶wiêtowanie do siebie. Bêdzie te¿ uroczysto¶æ na Rynku Ko¶ciuszki.
Stoj±cy w rozwidleniu alei Tysi±clecia Pañstwa Polskiego i ulicy Bia³ostoczek dom w³a¶nie przechodzi kapitalny remont. A przez ostatnie lata zdawa³o siê, ¿e zostanie po nim kupa gruzu.
Ponad 800 osób pobieg³o w 5. Biegu Pamiêci Sybiru, w sobotni (11 lutego) wieczór w Lesie Turczyñskim w Bia³ymstoku. Nie tylko o sportow± rywalizacjê tym razem chodzi³o. Najistotniejsze by³o zachowanie pamiêci. Nocny bieg na 5 km przypomina o ofiarach sowieckich deportacji, które zaczê³y siê 10 lutego 1940 roku.
W 83. rocznicê pierwszej masowej deportacji obywateli polskich w g³±b Zwi±zku Sowieckiego bia³ostoczanie oddali ho³d ofiarom represji. W pi±tek (10 lutego) o godz. 17 przy Muzeum Pamiêci Sybiru w³adze miasta oraz mieszkañcy Bia³egostoku zapalili znicze, które roz¶wietli³y tory kolejowe nikn±ce we wnêtrzu muzeum.
W 83. rocznicê pierwszej masowej deportacji obywateli polskich na Sybir bia³ostoczanie oddadz± ho³d ofiarom represji. G³ówne uroczysto¶ci w Bia³ymstoku odbêd± siê 10 lutego. Dzieñ pó¼niej chêtni wezm± udzia³ w Biegu Pamiêci Sybiru.
W niedzielny wieczór (5 lutego) po zmroku rzêdy zniczy zap³onê³y na placu Mordechaja Tenenbauma pod pomnikiem Powstañców Getta. 80 lat temu i w tym miejscu, i w ca³ym getcie niós³ siê krzyk, nazi¶ci zaczêli polowanie na przera¿onych ludzi. Ruszy³a krwawa machina - hitlerowcy zaczêli akcjê lutow±, pierwszy etap eksterminacji bia³ostockich ¯ydów.
Koniec czerwca 1941 r., Szamek jest na wycieczce rowerowej, a tydzieñ pó¼niej dzieje siê co¶ niewyobra¿alnego: Niemcy wchodz± do miasta i pal± synagogê z setkami ¯ydów. W tym samym czasie koñczy siê ¶wiat Chany - z innymi dzieæmi z obozu letniego ucieka w¶ród nalotów poci±giem w g³±b Rosji. Poznaj± siê piêæ lat pó¼niej. Znów zamieszkaj± w Bia³ymstoku, tyle ¿e ju¿ w innym kraju... Tych dwoje i wielu innych bia³ostockich ¯ydów powraca na kartach ksi±¿ki Adama Dobroñskiego. A sam autor opowie o niej w niedzielê (5 lutego) o godz. 16 w Centrum im. Zamenhofa.
To by³y niewyobra¿alnie tragiczne dni. 5 lutego 1943 roku w bia³ostockim getcie rozleg³y siê strza³y, a nazi¶ci zaczêli masowe mordowanie ludzi. W ci±gu tygodnia rozstrzelano ich ponad tysi±c, dziesiêæ razy tyle wywieziono do Treblinki. W tym roku mija 80. rocznica "akcji lutowej" - pierwszego etapu krwawej eksterminacji bia³ostockich ¯ydów. W niedzielê (5 lutego) Bia³ystok upamiêtni ten dramatyczny rozdzia³ historii.
Jak imponuj±co wygl±da wystawa sta³a w Muzeum Pamiêci Sybiru, wiedz± wszyscy, którzy zd±¿yli j± zobaczyæ w ci±gu ostatniego pó³tora roku od otwarcia. Teraz muzeum poszerzy³o swoje mo¿liwo¶ci wystawiennicze - gotowa ju¿ jest przestrzeñ wystaw czasowych i system ekspozycyjny. Pierwsza du¿a wystawa odbêdzie siê tu za kilka miesiêcy.
Niewielki dom przy ulicy Antoniuk Fabryczny 3 zosta³ w³a¶nie zabytkiem ewidencyjnym. Przypomina o jednej z najwa¿niejszych rodzin fabrykanckich, jakie w XIX wieku zjecha³y do Bia³egostoku.
Na ulicach panowa³a g³êboka ciemno¶æ. £atwo mo¿na by³o potkn±æ siê o le¿±ce cia³o. Ogl±danie tego wszystkiego wywo³ywa³o ból zarówno psychiczny, jak fizyczny, ból z³amanych serc i zdruzgotanych dusz. Wia³ lekki wiatr. Jego szum przypomina³ ludzkie zawodzenie.
Miasto nie chroni - ¼le. Chroni - te¿ niedobrze. Radnego Henryka Dêbowskiego (PiS) w kwestii zachowania dziedzictwa Bia³egostoku nie da siê usatysfakcjonowaæ. Zaczyna walkê z wiejsko¶ci± Bagnówki. Dawnej wsi w granicach miasta.
Historia Bia³egostoku. Stacja kolejowa oraz pobliskie zak³ady naprawcze zosta³y opisane na kolejnych przystankach BKM. Tym razem na celownik wziête zosta³y Starosielce.
Muzeum Wojska zaprasza w czwartek (29 grudnia) o 17 na spotkanie z Grzegorzem D±browskim, który od lat oczyszcza, konserwuje i poddaje digitalizacji zbiór fotografii Boles³awa Augustisa. A teraz opowie o kolejnym etapie prac przy tej niezwyk³ej kolekcji przedwojennego bia³ostockiego fotografa.
Zgas³y ¿arówki, w mieszkaniach i sklepach ¶wieci³y tylko naftowe lampy. "Wypadki wy³amania siê z solidarnej akcji - nieliczne. Nazwy tych instytucji i nazwiska osób zanotowane zosta³y przez patrole strajkowe, w celu podania ich do wiadomo¶ci publicznej".
We wtorek (13 grudnia) mija 41. rocznica wprowadzenia stanu wojennego. Z tej okazji w Bia³ymstoku ju¿ tradycyjnie zostan± z³o¿one kwiaty pod pomnikiem ks. Jerzego Popie³uszki, pod pomnikiem "Solidarno¶ci" przy ko¶ciele ¶w. Kazimierza czy pod tablic±, która upamiêtnia represjonowanych w stanie wojennym przy ul. Lipowej 20.
Dwoje Sybiraków, deportowanych na Sybir w wieku zaledwie kilku miesiêcy, oraz prezydent Bia³egostoku do³±czyli do grona Przyjació³ Muzeum Pamiêci Sybiru. Najnowocze¶niejsze bia³ostockie muzeum co roku wyró¿nia osoby, które wykazuj± siê szczególnym zaanga¿owaniem w dzia³ania na rzecz placówki. W pi±tek (9 grudnia) kolejni laureaci otrzymali specjaln± statuetkê.
Bia³ostockie nekropolie wszystkich wyznañ opisane zosta³y w jednej, opas³ej ksiêdze. Jej autorzy opisuj± nie tylko cmentarze istniej±ce, ale i te, po których nie ma ¶ladu.
Na mi³o¶ników starej fotografii czeka kolejna porcja zdjêæ Boles³awa Augustisa, twórcy najwiêkszej miêdzywojennej kolekcji tzw. ulicówek w Polsce. Na kadrach wiêc przede wszystkim wyelegantowani spacerowicze, ale jest te¿ kilka niespodzianek. Tym razem zdjêciom towarzysz± tak¿e podcasty, dziêki którym mo¿emy poczuæ klimat Bia³egostoku lat. 30.
Sto lat temu niemal¿e, szalona noc, poranek na arcykacu, a pomiêdzy? Przebieranki, ¶piewy i sekrety w naj¶wietniejszym hotelu w mie¶cie. W Bia³ostockim Teatrze Lalek o¿ywiaj± Hotel Ritz, zape³niaj± go ekscentrycznymi go¶æmi, widzów zabieraj± na wyprawê w przesz³o¶æ. Mi³o daæ siê tak zabraæ: jest zabawnie, nostalgicznie, wolno¶ciowo. To mo¿e byæ spektakl evergreen.
O¿ywi± Ritza, przywo³aj± klimat miêdzywojnia, zaprosz± s³ynnych bywalców, przytocz± hotelowe fakty i mity - a wszystko to w roz¶piewanej komedii kryminalnej "Hotel Ritz. Musical". Twórcy premierowego spektaklu w Bia³ostockim Teatrze Lalek wyprawi± nas w przesz³o¶æ, zapowiadaj±c: to bêdzie szalona noc! Premiera w re¿. Joanny Drozdy w pi±tek (18 listopada) o 19.
Copyright © Wyborcza sp. z o.o.
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
