In vitro krok po kroku. To nie jest takie straszne [ZDJĘCIA]

In vitro to metoda leczenia niepłodności, która od prawie dwóch lat jest finansowana przez państwo. Pary, które nie kwalifikują się do programu refundującego muszą się liczyć z wydatkiem około 11 - 13  tysięcy złotych.

- Kiedy pary przychodzą do mojego gabinetu, zaczynam od rozmowy i szczegółowego wywiadu. Muszę wiedzieć wszystko, co wydarzyło się do tej pory. Nawet to, kiedy wystąpiła pierwsza miesiączka, może mieć wpływ na uzyskanie ciąży, a także wszelkie wcześniejsze zabiegi, operacje. Wyjaśniam cały proces leczenia, tłumaczę, kiedy pojawiają się wątpliwości czy problemy natury światopoglądowej. Kiedy para decyduje się na zapłodnienie pozaustrojowe zaczynamy proces leczenia -  mówi  prof. Waldemar Kuczyński, dyrektor Kriobanku, specjalista ginekologii i położnictwa, embriolog.

Wskazania do zapłodnienia pozaustrojowego w przypadku kobiety to m.in.: niedrożne jajowody lub stan po usunięciu jajowodów, zaburzona czynność jajników, ciężkie postacie endometriozy (czyli przerost błony śluzowej macicy), a u mężczyzn obniżona jakość nasienia.

Pierwsza wizyta powinna się odbyć w 2-5 dniu krwawienia miesięcznego (jest to ważne w celu oceny USG oraz profilu hormonalnego kobiety). Mężczyzna zgłaszający się na badanie nasienia powinien zachować 3-5 dniową abstynencję seksualną.

Trzeba zabrać ze sobą wszystkie wcześniej wykonane badania (hormonalne, obrazowe, badania nasienia) i całą dostępną dokumentację medyczną dotyczącą leczenia niepłodności.

Nie ma konieczności przyjazdu na czczo - nie jest to wymagane do wykonania badań hormonalnych i zakaźności.

Stymulacja hormonalna jajników to wdrożenie hormonoterapii, której celem jest wywołanie u kobiety rozwoju wielu pęcherzyków Graffa w jajnikach, a co za tym idzie uzyskanie wielu komórek jajowych w czasie jednego cyklu miesiączkowego (podczas gdy w naturalnym cyklu dojrzewa tylko jedna komórka jajowa).

- Stymulacje jajników mogą być prowadzone poprzez zastosowanie różnych protokołów stymulacji (antagonistycznego - krótkiego) lub agonistycznego (długiego lub krótkiego). Wybór protokołu jest ustalany indywidualnie w zależności od wskazań medycznych. Wszystko po to, by uzyskać jak najlepszą komórkę jajową. Generalnie można powiedzieć: jaka jest komórka jajowa, taki jest wynik leczenia - mówi profesor Kuczyński.

Parom, które decydują się na przyjście do gabinetu Profesor Kuczyński niemal zawsze przedstawia takie porównanie:

- Komórka jajowa jest jak komputer. A plemnik jest pendrivem, na którym jest określona ilość oprogramowania, którą należy dostarczyć do komórki. Ale komórka jajowa musi mieć podstawowy system operacyjny, żeby mogła uruchomić programy, a potem zamknąć je z powrotem. Proszę mi wierzyć, że to działa identycznie jak komputer. Nie mogą być 'odpalone' wszystkie programy w tym samym czasie, bo komputer się zawiesi - mówi profesor.

Pacjentka zgłasza się do kliniki w trakcie miesiączki. Wówczas zapada ostateczna decyzja, czy ma być leczona krótkim czy długim protokołem.

- Jeżeli pacjentka ma być leczona w protokole krótkim, to od razu dostaje leki na siedem dni i idzie do domu. W tym czasie następuje wczesny rozwój pęcherzyków.  Przez te siedem dni nie musi być pod opieką lekarza, wystarczy, że będzie brała leki. Ósmego dnia przyjeżdża do kliniki i zostaje na pięć dni. W tym czasie codziennie pobieramy, krew, mierzymy hormony, robimy USG i ewentualnie modyfikujemy dawkę i skład leków. Kiedy pęcherzyki uzyskują około 20 - 21 milimetrów kończymy stymulację jajeczkowania, podajemy lek, który indukuje sam moment owulacji i po 36 godzinach pobieramy komórki jajowe - mówi profesor Kuczyński.

- Długie procedury zakładają, że w pierwszym etapie podaje się antykoncepcję, która wyciszy jajniki. Od 21 dnia cyklu kobieta dostaje leki, które blokują przysadkę mózgową . Okres wyciszania trwa sześć tygodni. Następnie zaś rozpoczynamy stymulacje taką samą jak przy krótkim protokole.

Pobieranie komórek jajowych odbywa się to drogą punkcji przezpochwowej, pod kontrolą USG, w krótkotrwałym znieczuleniu dożylnym (pod opieką anestezjologa).

Od tego momentu zaczyna się część biotechnologiczna przeprowadzana w laboratorium embriologicznym. W uzyskanych płynach pęcherzykowych embriolog odnajduje kompleksy zawierające komórki jajowe. Po około czterech godzinach inkubacji komórki są oczyszczane, oceniane pod względem budowy i stopnia dojrzałości oraz opisywane.

Kiedy kobieta jest poddawana punkcji, przygotowywane są plemniki.

Plemniki wykorzystywane w trakcie zapłodnienia in vitro są przygotowywane techniką migracji wstępującej lub wirowania .

W zależności od wskazań medycznych komórki jajowe mogą być zapładniane metodą klasyczną bądź ICSI. W przypadku pierwszej metody do oocytów umieszczonych na płytce hodowlanej dodaje się około 100 tys. plemników. I po około 18 godzinach dochodzi wówczas do zapłodnienia i pierwszych podziałów komórkowych. W przypadku ICSI połączenie komórki jajowej i plemnika odbywa się za pomocą mikroiniekcji, tzn. wstrzyknięcia pojedynczego plemnika do komórki jajowej.

Zapłodniona komórka pozostaje w laboratorium maksymalnie przez pięć dni. Zachowane są tam warunki jak najbardziej zbliżone do naturalnych: jest odpowiednia temperatura (około 37 stopni), wilgotność i stężenie gazów. Od kilku lat embriolodzy mają do dyspozycji embrioskop, urządzenie które pozwala dokładnie śledzić cykl rozwojowy zarodka.

- Kobieta może obserwować swoją komórkę na ekranie monitora - mówi prof. Kuczyński. - A my dzięki temu urządzeniu wiemy jakie było tempo podziału zarodka, czy poszczególne etapy rozwoju zarodka były prawidłowe.

Transfer zarodka do macicy odbywa się najwcześniej w drugiej-trzeciej dobie, a najpóźniej w piątej dobie po punkcji. Zabieg przenoszenia zarodków do macicy jest krótki i bezbolesny. Pacjentki mogą obserwować moment włożenia zarodka na ekranie monitora. Zazwyczaj po transferze pacjentki przez krótki okres czasu leżą, a po około dwóch godzinach mogą opuścić klinikę.

W kolejnych dniach kobiety mają zalecony niezbyt forsowny tryb życia, a także przyjmowanie hormonów w celu zwiększenia szans na zagnieżdżenie się zarodka. Po dwóch tygodniach od transferu można wykonać test ciążowy. Przy potwierdzonym dodatnim wyniku testu ciążowego, zalecane jest odbycie 2-3 wizyt kontrolnych w klinice w pierwszym trymestrze ciąży.

Ryzyko wad genetycznych u dzieci w przypadku in vitro jest tylko nieznacznie wyższe. W zdrowej populacji to około 3,8 proc., a w przypadku zapłodnienia pozaustrojowego to około 4-5 proc. Przyczyną tego nie jest jednak metoda leczenia. Trzeba pamiętać, że niepłodność rodziców zawsze ma jakąś przyczynę.

Ostatnie badania wykazały, że wady wrodzone są liczniejsze u dzieci osób niepłodnych (takich, które poczęte zostały po 12 lub więcej miesiącach starań niezależnie od tego, czy były poczęte naturalnie, czy też w wyniku sztucznego zapłodnienia). Te wady związane są z zaburzeniami genetycznymi u rodziców, niekiedy trudnymi do diagnostyki, późnym wiekiem rodzicielstwa oraz niezidentyfikowanymi przyczynami. To wszystko wpływa na jakość komórek rozrodczych.

Wiele lat oczekiwania na dziecko sprawia, że ciąży towarzyszy ogromny stres, a to również nie jest korzystne. Stąd konieczność uważniejszego przyglądania się przyszłej mamie i dziecku.

Ciąża z in vitro nie musi kończyć się cesarskim cięciem, ale często tak właśnie bywa. Nie ma się co dziwić pacjentkom, że po długiej, stresującej walce o dziecko, chcą ciążę jak najszybciej zakończyć.

Wśród rekomendacji do cesarskiego cięcia jest i ciąża z in vitro. Jeśli przebiega prawidłowo, pacjentka ma jednak wybór.

Zosia przyszła na świat 4 kwietnia 2014 roku w Kriobanku. Jej mama trzy razy poddawała się metodzie zapłodnienia pozaustrojowego. Dwa razy poroniła.

- Za trzecim razem okazało się, że jest program rządowy, że można skorzystać. No i tak się stało. Zaszłam w ciążę i wszystko dobrze się skończyło - opowiada pani Katarzyna, mama Zosi.

Kilka lat temu zdiagnozowano u niej endometriozę. Tylko metoda in vitro dawała jej szansę na dziecko.