Pachnący, bezużyteczny, owocnik pożądania. Na grzyby [ZDJĘCIA]

W ciągu ostatniego tygodnia mieszkańcy Podlaskiego mieli chyba okazję poznać wszystkie rodzaje deszczu. Dzień czy noc czasami leje, często pada. Zrobiło się też znacznie chłodniej. Trudno uwierzyć, że jeszcze dwa tygodnie temu było ponad 30 stopni. Co mniej odporni na taką aurę zaczynają mieć wrażenie że wyrastają im skrzela a wszystko zaraz, jak owe południowoamerykańskie leniwce, pokryją szarozielone glony.

Ma jednak ta dość typowa dla jesieni pogoda, chociaż według kalendarza lato potrwa jeszcze prawie miesiąc, również swoje dobre strony. Bez deszczu bowiem raczej nie ma mowy o grzybach.

A zbieranie i spożywanie tychże to w Polsce jeden ze sportów narodowych, w dodatku niezależny od tego, który ze startujących w biało-czerwonych barwach reprezentantów akurat nieźle sobie radzi. Wszyscy skakali na nartach, gdy Adam Małysz zdobywał medale, wszyscy też byli Robertami Kubicami gdy ów co prawda medali nie zdobywał, ale zawsze z przyczyn od siebie niezależnych.

Dziś już na nartach nie skacze raczej nikt, a i wyścigi Formuły 1 wyszły z mody. A grzyby, trawestując pamiętną reklamę orzeszków ziemnych (które zresztą wcale nie są orzeszkami, bo rosną pod ziemią) nie.

No bo kto wyobrazi sobie bigos bez grzybów, czy pierogi na święta? Albo oszroniony kieliszek bez rydzów w marynacie? Jeno zaprzaniec jakiś i zdrajca tradycji narodowych, wozu Drzymały oraz Wandy co nie chciała Niemca. Grzyb na polskim stole po prostu być musi i basta.

Ale żeby się tam znalazł, trzeba go najpierw zdobyć. Owszem, niektórzy idą na łatwiznę i kupują już przetworzony w sklepie, albo świeży przy drodze. Prawdziwi Polacy jednak muszą owego grzyba sami z leśnych ostępów wydobyć. Bo tak i tradycję się szanuje i zaspokaja instynkt łowcy-zbieracza. W dodatku dobrze to na nerwy robi, bo las każdego uspokaja a samo poszukiwanie owych prawdziwków, koźlaków i podgrzybeczków acz wielce pasjonujące, to jednak dynamiką przypomina bardziej szachy niż slalom gigant.

Właśnie, nie ma zbierania grzybów bez kontaktu z przyrodą. Nie wszystkie grzyby rosną oczywiście w lesie. Prawdziwki lubią ich skraj, kanie można znaleźć i na łące, nie mówiąc już o pieczarkach. Na betonie jednak grzybów nie znajdziemy. Wyprawa po nie wymaga więc generalnie opuszczenia miejskiej dżungli.

W tej kwestii mieszkańcy Podlaskiego są wśród obywateli Polski w sytuacji dość uprzywilejowanej. Poza okolicami Biebrzy, nawet w zdominowanym przez pastwiska mazowieckim zakątku województwa, trudno znaleźć takie miejsca, gdzie na horyzoncie jakiegoś lasu by nie było widać. Ba, są takie w regionie zakątki, gdzie ciężko znaleźć coś poza lasami. Więc jeśli na grzyby, to wybór jest spory. Najbliżej Białegostoku  znajduje się Puszcza Knyszyńska, do Białowieskiej też nie jest daleko.

Na pytanie kiedy grzyby zbierać najlepiej odpowiedzi jest pewnie tylu, ilu grzybiarzy. Słyszeliśmy kiedyś np. teorię, że do lasu trzeba wyjeżdżać przed świtem, bo inaczej to bez sensu. Osobiście nie stosujemy tej metody w praktyce, chociaż prawdą jest, że grzybów nie będzie tam, gdzie już ktoś ich szukał. I w tym sensie rzeczywiście kto pierwszy, ten lepszy.

Inna z teorii głosi, że grzyby najlepiej zbierać w środę i czwartek. Ona też ma swoje wyjaśnienie: otóż w weekend do lasu pędzą wszyscy i wynoszą z niego wszystko. Potem trzeba, jeśli okoliczności są sprzyjające, przynajmniej trzy dni odczekać, żeby odrosło. A w piątek to już właściwie weekend i znów tłumy.

Na pytanie gdzie konkretnie szukać grzybów, skoro się już w lesie znaleźliśmy, odpowiedź jest prosta: a to już jak stryjenka uważa. Ilu grzybiarzy tyle szkół, tyle też praktyki i doświadczenia. Kłócenie się zresztą o to, jakie okolice jaki gatunek grzybów lubi to jedno z ulubionych zajęć grzybiarzy, gdy już konsumują, najlepiej w charakterze zakąski, to co kilka miesięcy wcześniej znaleźli.

Poza tym nie jesteśmy mykologami (uczonymi od grzybów) a one same są dość skomplikowanymi organizmami, często żyjącymi w symbiozie z innymi gatunkami, ale nie koniecznie i nie zawsze z tymi samymi. Z naszych doświadczeń np. wynika, że w naszych ulubionych miejscach podgrzybki to raczej w lesie mieszanym, czasem w mchu, prawdziwki zaś tam gdzie sucho, piaszczyście i blisko skraju lasu. Koźlaki pod brzozami a maślaki w sosnowych młodnikach. Rydze na skraju lasu, w wysokich trawach, podobnie jak kanie, chociaż te to raczej blisko świerków.

Znacznie bardziej istotną kwestią jest to, jakie grzyby zbierać a szczególnie - jakich nie zbierać. Tu odpowiedź jest nader prosta - bierzemy tylko takie, których jesteśmy na 100 procent pewni.

Bezpiecznie Grzybobranie, a szczególnie grzybo-spożywanie, to nie czas i miejsce na ułańską fantazję i sławetne ''jakoś to będzie''. Wątrobę mamy tylko jedną, żyć bez niej nie sposób, w królestwie grzybów jest zaś wiele takich, które błyskawicznie pozbawiają nas tego organu. Jeśli więc zbieramy i spożywamy coś, czego nie jesteśmy pewni, w istocie zaczynamy się bawić w rosyjską ruletkę.

Niby oczywiste, a jednak nie ma sezonu grzybiarskiego, by ktoś po spożyciu sromotnika na przykład nie przeniósł się na tamten świat. Jesienią też gwałtownie wzrasta wśród transplantologów zapotrzebowanie na nowe wątroby.

Czyli - nie wiesz na sto procent co to jest, nie zbieraj. Lepiej ogranicz się do grzybów co mają pod spodem jakby siteczko, omijaj te z blaszkami, chociaż tu też można się naciąć. Nie zbieraj grzybów niedojrzałych, z nierozwiniętymi do końca owocnikami. Kilka gatunków grzybów bardzo smacznych - szczególnie kanie i pieczarki - w wersji młodej przypomina nieco zabójczo trującego sromotnika.

Więc jeszcze raz - nie wiesz, nie bierz. I nie wstyd zapytać kogoś mądrzejszego, czy sprawdzić z atlasem, tudzież w domu w internecie. Cmentarze niestety pełne są mistrzów świata, również w dyscyplinie ''grzybiarstwo''.

Ale też nie niszcz i nie rozdeptuj. To że coś nie nadaje się na twój talerz nie znaczy jeszcze, że nie pełni istotnej roli w lesie. Jeśli nie przekonują cię ten argument, przypominamy że niszczenie chociażby ściółki leśnej, nie mówiąc już o gatunkach chronionych (a wśród grzybów, również tych trujących, takich nie brak) to co najmniej wykroczenie. Więc w najlepszym wypadku mandat.

Na strażnika leśnego się zaś w sezonie grzybowym natknąć dość łatwo, do tego leśnicy zaczęli ostatnio korzystać z porozwieszanych na drzewach kamer. Przy tej okazji warto wspomnieć o tym, że grzybów nie zbieramy w rezerwatach przyrody i ostojach zwierzyny, młodych uprawach leśnych a także - jeśli dyrekcja nie stanowi inaczej, na terenie parków narodowych. To także w najlepszym wypadku wykroczenia.

Tak jak wykroczeniem jest również, nagminne wśród uzależnionych od swoich wypastowanych czterokołowych symboli statusu, wjeżdżanie samochodem do lasu. Pamiętajmy o tym, że leśne drogi, jeśli znaki nie stanowią inaczej, są zawsze zamknięte dla prywatnego ruchu kołowego. Owszem, od tego przepisu jest kilka wyjątków, ale grzybiarzy one nie dotyczą.

W lesie też, wbrew popularnemu powiedzeniu, nie wrzeszczymy. To niekulturalnie i przeszkadza jego mieszkańcom. Kolejna zasada - wszystko co do lasu przynieśliśmy z niego wynosimy. I nieważne, że chodziło o papierek po kanapce, peta tudzież skórkę po bananie. Nie palimy też w lesie ognisk, chociaż biorąc pod uwagę panującą obecnie pogodę, nawet jakby ktoś chciał, to i tak mu się raczej nie uda.

Na pytanie jak się ubrać na grzyby podstawowa odpowiedź brzmi: adekwatnie do pogody i wygodnie. Szpilki odpadają, podobnie jak sandały. Krótkie spodenki czy bluzeczki na ramiączkach, nawet jeśli jest ciepło, też odpadają, bo komary, bo kleszcze, bo gałęzie. Jeśli jest mokro, lepiej założyć gumiaki. Może to i obuwie mało twarzowe, ale zapuchnięty od kataru nos przez tydzień - efekt przemoczonych nóg - też nam uroku nie doda.

Do tego jakieś deszczoodporne okrycie - pamiętajmy że w lesie pada z drzew jeszcze długo po tym, jak przestanie padać z nieba. Przy takiej pogodzie teoretycznie można by też pomyśleć o ubiorze przeciwchemicznym OP-1, tudzież wędkarskich woderach. Ale w takim stroju wygodnie nam na pewno nie będzie

Zaś co do wyposażenia grzybiarza, to podstawowym wydaje się tu koszyk lub łubianka. Jeśli nie posiadamy - może być wiaderko a w ostateczności - płócienna torba. Nigdy reklamówka. W reklamówce grzyby składające się w 90 procentach z wody rozgniatają się i zaparzają, co przyspiesza ich psucie. Do tego się łamią, co może nam utrudnić późniejszą identyfikację tego, co tak naprawdę znaleźliśmy. A to się może skończyć źle, o czym pisaliśmy już wyżej, wspominając o nieuleczalności zatrutej wątroby.

Przydatnym dla grzybiarza narzędziem jest też scyzoryk bądź niewielki nożyk. Nim od razu zebrane grzyby oczyścimy a te bardziej miękkie i gąbczaste  wręcz utniemy przy samej ziemi. Generalnie wyjmując grzyba ze ściółki staramy się ją jak najmniej naruszyć. Dzięki temu za jakiś czas w tym miejscu wyrosną nowe grzyby.

Na pytanie co zrobić z zebranymi grzybami odpowiedzi też jest bardzo wiele. Zależy to tak od gatunku grzyba, jak i naszych kulinarnych preferencji. Po porady ściśle fachowe odsyłamy więc do fachowych poradników. Ale w uproszczeniu i wyliczając: grzyby można udusić, usmażyć, zakisić, zamarynować, zamrozić, zawekować i oczywiście ususzyć.

A potem cieszyć się nimi w miarę potrzeb i upodobania. Pamiętając jednak o tym, że pachną pięknie, smakują wspaniale, ale pożytku z nich nasz organizm nie ma żadnego.