Co zobaczymy na ścianach, czyli nasz przegląd białostockich murali [ZDJĘCIA]

Tej panienki już chyba nikomu przedstawiać nie trzeba. Dziewczynka w pasiastej spódnicy z konewką, którą podlewa rosnące w rzeczywistości drzewo zdobi ścianę szczytową przedwojennego budynku przy alei Piłsudskiego 11/4. Powstała w 2013 roku w ramach akcji Folk on the Street Wojewódzkiego Ośrodka Animacji Kultury w Białymstoku. Jej autorką jest Natalia Rak. Projekt pracy jest interpretacją opowieści Wielkoludy.

W ubiegłym roku mural trafił na znaczek wydany przez Pocztę Polską. Wizerunek dziewczynki wspinającej się na palcach, aby podlać drzewo przekroczył też granice kraju. Podobny mural można obejrzeć w galerii handlowej Avenue Mall w chorwackim Osijeku. Widnieje także na jednej ze ścian budynku w chińskim mieście Ningbo.

Fot. Andrzej Kłopotowski

FB - Natalia Chomik

Spacerując w okolicy Plant i Pałacu Branickich warto zajrzeć w zaułek przy klubie Herkulesy. Tam na budynku Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku mierzącym 13 metrów rozpięta jest wielka, biała, koronkowa rozeta. To kolejna praca, która powstała w ramach akcji WOAK Folk on the street.

Fot. Agnieszka Sadowska / Agencja Gazeta

Autorką pracy z 2012 roku jest znana przedstawicielka polskiego street-artu działająca pod pseudonimem NeSpoon, której znakiem rozpoznawczym są koronkowe motywy. Białostocki mural był pierwszą tego typu przedsięwzięciem w jej życiu. Praca na koronką wyglądała w ten sposób, że najpierw pod osłoną nocy kształt i zarys koronki był wyświetlany z rzutnika na ścianę budynku, a potem artystka staranne odmalowywała jej kształt.

Trzy lata temu w ramach Dni Sztuki Współczesnej uliczną sztuką zapełniła się ściana budynku przy ulicy Waryńskiego 8.

Malowidło najlepiej widać idąc ulicą Częstochowską. Autor tej kompozycji to Paweł SWANSKI Kozłowski malarz, grafik, ilustrator, projektant. Jego związek z ulicą to dziesiątki grafik deskorolkowych dla firm z całego świata oraz wielkoformatowe interwencje miejskie w formie murali, które możemy obejrzeć na ścianach od Warszawy, przez Berlin, Bristol do Los Angeles.

Fot. Jędrzej Wojnar / Agencja Gazeta

Białostocki mural zawiera w sobie elementy roślinne i ptasie. A stwór jaki wyłania się z czerwonego tła i wije się bądź leci to bohater rodem z baśni. Trochę przypomina ptaszysko, niektórym trochę też i smoka.

Można uznać, że to nasz pra-mural. Na szczycie powojennej kamieniczki przy Rynku Kościuszki 5a już w latach 70. pojawiła się malowana kompozycja Nadanie praw miejskich Białemustokowi A.D. 1749. Już w 1973 roku kompozycje wykonał Stefan Rybi. To kilka postaci wyjętych z czasów baroku z dokumentami potwierdzającymi, że Białystok może się rozwijać na bazie przywileju nadanego przez Augusta III Sasa. Można powiedzieć, że mural nieco zakłamuje historię - było to bowiem nie nadanie, ale rozszerzenie wcześniej już nadanych, bo pod koniec XVII wieku, praw miejskich.

Praca lekko się już sypie - dobrze byłoby ją odnowić - ale jest. W dodatku jest zabytkiem. Kto wie, może za lat 40 w podobny sposób przyszli konserwatorzy będą podchodzić do współczesnych nam murali? O ile przetrwają.

Wiekowe murale znajdują się też na dwóch kamienicach przy alei Piłsudskiego. To też malowidła z początku lat 70. XX wieku, kiedy Białystok przygotowywał się do Dożynek Centralnych. Wtedy to Dorota i Jerzy Łabanowscy stworzyli dwie wielkoformatowe, kilkupiętrowe polichromie. Socjalistyczne tak w treści, jak i w formie.

AGNIESZKA SADOWSKA

Pierwsza z nich to Gołąb pokoju z maszerującą w pochodzie robotnicza parą z dzieckiem na ramionach (i unoszącym się ponad nimi tytułowym gołąbkiem pokoju. Z fabrykami, kołami zębatymi, z jakimś ujęciem z pracy. Druga to Wiejskie plony z wyjętymi z pól obrazkami pary niosącej ścięte zboże oraz kwiaty a także nowoczesnymi traktorami pokazującymi nowoczesną twarz podlaskiej wsi

Przed Światowym Kongresem Esperantystów, którzy zjechali do Białegostoku w 2009 roku, mural z Ludwikiem Zamenhofem pojawił się przy ulicy noszącej jego imię. A dokładnie to na ścianie powojennego bloku stojącego tam, gdzie przed wojną znajdował się dom, w którym twórca esperanto przyszedł na świat.

Andrzej Muszyński stworzył tu trzyczęściową kompozycję. Na poziomie pierwszego pietra w otwartym oknie siedzą działacze esperanccy Jakub Szapiro i Abraham Zbar (to przeniesiona na ścianę archiwalna fotografia). Z balkonu na drugim piętrze spogląda dorosły Ludwik Zamenhof. Z okularami, muszką pod szyją, w płaszczu. Wreszcie na najwyższym balkonie stoją współcześni białostoczanie, wypuszczający w niebo kolorowe baloniki.

Mural w czerwcu 2008 roku odsłonił m.in. dyrektor generalny Światowego Związku Esperantystów Osmo Buller.

Na murze Zakładu Karnego przy ulicy Hetmańskiej, który pod wpływem farb zamienił się w ścianę pokoju wiszą portrety żydowskich dzieci, obraz jabłonki i wizerunek Ireny Sendlerowej. To jej pamięci poświęcony jest mural jaki powstał na tym murze. Oprócz portretów widnieją na nim też słowa będące mottem Ireny Sendlerowej: Każdemu kto tonie, należy podać rękę.

Irena Sendlerowa w czasie II wojny światowej uratowała ponad 2 tysiące żydowskich dzieci. Ich dane spisała i zakopała w słoiku pod jabłonką (stąd motyw tego drzewa w muralu). Dzięki temu po wojnie wszystkim tym dzieciom zdołała przywrócić tożsamość.

Mural powstał w ubiegłym roku i była to wspólna inicjatywa grupy Normalny Białystok, Fundacji Klamra i Liceum Plastycznego w Supraślu.

W 2011 roku obok Centrum Ludwika Zamenhofa powstał mural przedstawiający Czesława Miłosza. Jego twarz na murze był częścią projektu Wiara, Nadzieja, Miłosz. CLZ realizowało go w ramach Roku Miłosza. I choć z założenia miał to być mural czasowy - powstał na dykcie - ale jak to z czasowymi projektami bywa przetrwał do dziś. I ma się całkiem nieźle.

Zniknął natomiast z przestrzeni inny z dyktomurali, przy skrzyżowaniu ulic Zwierzynieckiej i 11 Listopada. Była to isnpirowana bajkami praca z charakterystycznym kogutem wykonana w ramach akcji Folk on the Street prowadzonej przez WOAK.

Na budynku przy ul. Zamenhofa 5a znajdziemy aż dwa murale. Ten czerwony to dzieło Stanisława Szumskiego znanego jako Szum. Do Białegostoku przyjechał na zaproszenie Białostockiego Ośrodka Kultury, dla którego w 2012 roku zaprojektował plakat - ale i cały system identyfikacyjny Dni Sztuki Współczesnej. Jednym z elementów był również charakterystyczny mural, jaki zrealizował w centrum. Na ścianie pojawiły się wybrane elementy z plakatu.

AGNIESZKA SADOWSKA

Tuż za rogiem, bo na drugiej ze ścian kamienicy, z kolei kryją się podlaskie żubry i ptaki. To nieco psychodeliczne, fioletowo-zielone, utrzymane w hiphopowej stylistyce malowidło jest dziełem niemieckiego duetu. Autorami są Morten Andersen oraz BASE 23. Ścianę zajęli w roku 2013.

Dwa przepiękne, kolorowe pawie spotkać można przy ulicy Armii Krajowej 29 na osiedlu Leśna Dolina. Powstanie muralu Paw jest efektem wspólnej pracy przedszkolaków, uczniów szkoły podstawowej oraz podopiecznych stowarzyszenia Szansa i Ośrodka dla Uchodźców. Tworzenie malowidła było połączone z zajęciami dotyczącymi tolerancji i poszanowania innego człowieka niezależnie od jego koloru skóry czy wyznawanej religii. Stąd nawiązanie do wielokolorowego pawia.

TOMASZ MARKOWSKI

Mural powstał w ramach wspólnej akcji policji, urzędu miejskiego, Galerii im. Śledzińskich, Stowarzyszenia Pomocy Rodzinie i Dzieciom Szansa, Ośrodka Uchodźców Budowlani w Białymstoku oraz Stowarzyszenia Kreatywne Podlasie.

W 2014 roku do Białegostoku znów wrócił BASE 23. Razem z nim nad Białą przyjechał też Thomas Krueger. Stanęli na podnośnik i na Dziesięcinach, na szare blokowisko wpuścili sporo koloru.

Na wielkiej ścianie szczytowej bloku przy Gajowej 77 pojawiło się malowidło będące połączeniem klasyki i streetartowego szaleństwa. Efektem połączenia pomysłów twórców jest klasyczny w ujęciu - choć przetransponowany przez styl twórcy - portret z kubistyczną, zwierzopodobną kosmiczną formą wyskakującą z jego głowy. Dla porządku - praca powstała w ramach Dni Sztuki Współczesnej.

Fot. Agnieszka Sadowska / Agencja Gazeta

Tak właśnie zdaje się krzyczeć mural, jaki w lipcu 2013 roku powstał na ścianie bloku przy ul. Batalionów Chłopskich. Była to odpowiedź Anki Kitlas i jej przyjaciela Francesco Chekos?art na rasistowskie ataki, jakie miały miejsce w Białymstoku. W sąsiednim bloku np. podpalono drzwi mieszkania polsko-hinduskiego małżeństwa, gdzie indziej z kolei z nienawiścią spotkali się Czeczeni. Po Polsce poszła wówczas fama, że Białystok jest miastem rasistów.

Ania i Francesco (zaprosili ich ludzie w grupy Normalny Białystok) zaproponowali, by na szczycie jednego z bloków na Leśnej Dolinie namalować portret czarnoskórej kobiety, ściągającej maskę białej dziewczyny. Jak mówiła Anka Wszyscy gdzieś nakładamy maski, a nie ma to sensu. Wszyscy jesteśmy równi.

Dodatkowo na ścianie pojawiło się też hasło Ludzie są równi, tylko nierówność nas dzieli. To cytat z Kazimierza Przerwy Tetmajera.

Nierówność, którą według Anki budujemy sami. Z różnych powodów. Historycznych, społecznych itd. mimo tego, że jesteśmy równi. Nierówności są do obalenia. Nie powinniśmy budować ścian, powinniśmy je obalać.

To tegoroczna praca, która powstała w ramach Dni Sztuki Współczesnej. Jej autorem jest białostocki architekt Piotr Lutarewicz. Najmocniejszym jej akcentem jest prawie nagi mężczyzna zawieszony gdzieś w kosmosie. W namalowanej sylwetce uwagę przykuwają dość dokładne rozrysowanie mięśnie. Postać zawieszona jest między kilka symbolami, odnoszącymi się do Ziemi i Słońca.

MARCIN ONUFRYJUK

W ramach tegorocznych Dni Sztuki Współczesnej mural pojawił się na następnym blokowisku. Francesco Camillo Giorgino, znany jako Millo zagospodarował ścianę szczytową bloku przy Swobodnej 60. wymalował na niej miasto z plątaniną dróg, budynków, z reklamami (jedna z nich promuje produkt regionalny o nazwie Zubrillo). Między tym wszystkim wmontował postać chłopaka budującego domek z kart.

Milo nie jest nowicjuszem. Ma na swym koncie murale w Mediolanie, a jego prace wystawiane są w galeriach rzymskich, paryskich czy londyńskich.

Pogodny mural polubili od razu mieszkańcy bloku. I co starsi, i najmłodsi. Pierwsi mówią, że dzięki niemu młodsi od razu poznają swoje miejsce na osiedlu.

Idąc ulicą Ogrodową zderzymy się wzrokiem z granatową ścianą. To mural promujący Up To Date Festival, który w pierwszy weekend września (4-5.09) zagości na Węglowej. Kilkaset metrów ściany u zbiegu Ogrodowe i Kraszewskiego pokrytych jest równomiernie intensywnym kolorem, z którego wybijają się białe szablonowe napisy Music is everything i Pozdro techno

Mural wykonało 30 wolontariuszy zaangażowanych w tegoroczną edycję Up To Date Festival.

AGNIESZKA SADOWSKA

Na ścianie bloku przy ulicy Zwierzynieckiej 7 podziwiać można jeden z najnowszych białostocki mural. Powstał również w ramach akcji Folk on the Street. Autorami pracy są Katarzyna Dyga-Szymonowicz Katka i Maciej Kamer Szymonowicz z projektu ETNOGRAFF.

MARCIN ONUFRYJUK

Katarzyna Dyga-Szymonowicz, od lat zajmuje się tworzeniem autorskiej wycinanki - to ona odpowiedzialna jest za jej wzór. Maciej Szymonowicz stworzył zaś kompozycję muralu i za pomocą szablonów przenosi go na ścianę bloku. Pracę zatytułowali Wycięte z natury. Mural nawiązuje do podlaskiej przyrody i tradycji. Jest też inspirowany legendą o Witku Ptaszniku, który żył w lesie wśród ptaków. We wzorze wycinanki dopatrzyć się można nawiązań do podlaskiej fauny i flory. Napis Zwierzyniecka 7 z obu stron okalają dwa rude lisy, na górze widać zaś dwie turkawki, ptaki będące symbolem przyjaźni i miłości.

MARCIN ONUFRYJUK

Od początku października siedmiu skazanych uczestniczy w programie resocjalizacyjnym, którego kulminacją jest mural "Orzeł Wolności".

Powstał w na więziennym dziedzińcu białostockiego aresztu.

Powstał w październiku (2015) na ścianie budynku przy alei Piłsudskiego 19/1. Dominują na nim różnokolorowe nitki, słowa w kilku językach oraz symbole charakterystyczne dla różnych kultur np. menora, fragment wycinanki czy ozdobnik, jaki znajdziemy na niejednej podlaskiej chacie.

AGNIESZKA SADOWSKA

Mural jest kolorowy, pozytywny i ma oddawać charakterystyczną dla Podlaskiego, ale i samego Białegostoku wielokulturowość. Powstał w ramach akcji "Mow@ Miłości" organizowanej przez Fundację Klamra. Białystok jest dziesiątym miastem, w którym w ramach tej kampanii społeczno-edukacyjnej i przeciwdziałającej mowie nienawiści powstało ciekawe malowidło.

AGNIESZKA SADOWSKA

Niemal naprzeciw chyba najbardziej rozpoznawalnego białostockiego muralu - dziewczynki z konewką; na kamienicy, na której jest już inne dzieło z lat 70. przedstawiające rolnika, w ostatnich dniach powstają nowe obrazy. Są niewielkie, na około 1,5 metra od ziemi, ale będzie ich aż cztery, a ułożą się w jedno przesłanie.

Na pierwszym z obrazków zobaczymy dzieci, które sadzą roślinę. On jest biały, ona czarnoskóra, na kolejnych obrazkach dorastają, pielęgnują drzewko, a ono rośnie wraz z nimi. Na ostatnim obrazie są już dorośli i spoglądają na realne drzewo rosnące przy kamienicy.

MARCIN ONUFRYJUK

Zakapturzony bosy chłopiec potężnych rozmiarów pojawił się na ścianie bloku przy Antoniukowskiej 42.

To już festiwalowa tradycja - od wielu lat w tygodniu, w którym odbywają się Dni Sztuki Współczesnej, działa też prężnie East Side Street Art (2016). W ramach cyklu czerpiącego z energii grafficiarzy z Polski i zagranicy w mieście powstają rozmaite ciekawe murale.
Teraz przyszedł czas na upiększenie bloku przy ul. Antoniukowskiej 42. Tym razem Białystok zdobiła ekipa sześciu grafficiarzy z Rumunii kryjąca się pod dwuznacznym pseudonimem Sweet Damage Crew.

Słodcy Szkodnicy działają od pięciu lat, każdy z nich ma inny styl, ale w grupie się uzupełniają. Uczestniczą w międzynarodowych festiwalach i konkursach, a także współpracują z rozmaitymi znanymi markami.

W Białymstoku pozostawią po sobie malowidło z chłopcem, który próbuje złowić rybkę w troszkę bardziej skomplikowany sposób, bo za pomocą ciężarków. Jak mówią twórcy - ma to symbolizować trudy i zawiłości życia.