Co w kinach? W premierach historie prawdziwe, straszne i zakręcone [WIDEO]

Thriller o pozbawionym własnego głosu, rosyjskim dziecku, które wyrasta na zabójcę. Ale też o naszej mentalności 'zarażonej' wirusem starych czasów - i o współczesnej Rosji, która bezradnie szuka tożsamości.

Tytułowy bohater to seryjny morderca, którego od wielu lat nie potrafią złapać rosyjskie władze. Wodzi śledczych za nos, sam stawia się w pozycji policjantów (zawsze, na wzór policyjnych fotografów, rozstawia wokół ciał zabitych numerki: stąd nadany mu pseudonim). Ginie każdy, kto go spotkał. A raczej prawie każdy: wyjątkiem jest bowiem niepokorna, młoda policjantka Natasza (Arntgolts), która nieświadomie spotkała się z Fotografem, a nawet poczuła z nim zadziwiające porozumienie. Bo Fotograf ma również tę cechę, że genialnie potrafi naśladować cudze głosy - nikt za to nie słyszał, jak mówi on sam. Może swojego głosu w ogóle nie ma?

Film Waldemara Krzystka to mocno poplątany narracyjnie thriller, który wymaga dużej uwagi od widza: akcja przenosi się z Moskwy do polskiej Legnicy, ze współczesności w lata 70., kiedy w ?małej Moskwie? stacjonowały rosyjskie wojska. Reżyser przecina wątki i myli tropy, podsuwa rozwiązania i za chwilę je oddala. Żeby wyłapać rozmaite niuanse, warto obejrzeć 'Fotografa' dwukrotnie: w nadmiarze zdarzeń, sugestii i komplikacji gubi się nieco narracyjna precyzja, brakuje też autorskiego stempla, który pozwalałby zobaczyć w reżyserze kogoś więcej niż sprawnego rzemieślnika zręcznie odtwarzającego scenariuszowy plan.

Inna sprawa, że te niedostatki Krzystek w 'Fotografie' solidnie wynagradza. Raz jeszcze wraca więc do Legnicy, wyostrza paradoksy 'małej Moskwy' z lat 70., gdzie w groteskowym, brutalnym uścisku funkcjonowały dwa światy: polski i radziecki. Świetnie wymyśla też postać tytułowego Fotografa, który niczym Oskar z 'Blaszanego bębenka' buntuje się 'biologicznie' wobec rzeczywistości, odmawia własnego głosu (ku bezradności radzieckich psychiatrów), staje się najpierw dzieckiem-kameleonem mówiącym głosami innych, a w końcu mordercą wymierzającym po swojemu sprawiedliwość (albo raczej udowadniającym jej brak). Jest wreszcie Natasza, jedyna szlachetna postać na ekranie, mocująca się bezradnie z rosyjskim bezprawiem i korupcją - i wiecznie lawirujący major Lebiadkin (Baluev), który staje się niemal lustrzanym odbiciem Fotografa. Lebiadkin uważa przecież, że we wszystkim jest tyle samo dobra i zła, moralne kategorie traktuje płynnie, gra na kilka frontów, nigdy nie jest do końca szczery. To również Rosjanin-kameleon, tyle że zaopatrzony we władzę i znajomości.

Krzystek rozwija swój film tak, by widz nie tylko Fotografa nie potępiał, ale też zaczął mu kibicować: jest w nim dziwna siła, która przyciąga Nataszę i która nawet w zapętlonym finale nie zostanie wyjaśniona do końca. Ale nie o morderstwa przecież w filmie Krzystka chodzi, tylko o mentalność wciąż 'zarażoną' wirusem starych czasów. A przede wszystkim o Rosję, która nie wie, czym jest, ucieka ze skrajności w skrajność, zastyga w rozkroku między współczesnością i przeszłością. Niewygodny to, zwłaszcza w kontekście aktualnych wydarzeń, dla Rosji film (w większości aktorzy mówią po rosyjsku): czy doczeka się tam kinowej premiery? - recenzuje Paweł T. Felis

Polska 2014. Reż. Waldemar Krzystek. Aktorzy: Tatjana Arntgolts, Aleksandr Baliuew, Tomasz Kot, Agata Buzek, Sonia Bohosiewicz, Adam Woronowicz.

Film od lat 15. Helios Atrium Biała godz. 14.45, 18.15

Rozbuchana, efektowna, ale nienajmądrzejsza superprodukcja o herosie, którym staje się biblijny Mojżesz.

Jest młody, silny i waleczny. Na dodatek mądry i roztropny ? to jemu egipski faraon Seti (Turturo) powierzyłby najchętniej władzę w swoim kraju, ale nie może. Mojżesz (najjaśniejszy, aktorski punkt filmu, czyli Christian Bale) nie jest bowiem jego prawowitym synem, za to jest nim Ramzes (zagrywający się nieznośnie Joel Edgerton). Kiedy okaże się, że Mojżesz to tak naprawdę podrzucony na królewski dwór Izraelita, zostanie przez swojego niemal-brata wygnany na pewną śmierć. A jednak przeżyje, uwierzy (objawi mu się Bóg), lud żydowski wyprowadzi z niewoli do Ziemi Obiecanej. Tak przecież z superbohaterami bywa.

Zarzucać nieścisłości komuś, kto kręci hollywoodzką wersję biblijnej opowieści, byłoby nietaktem: zwłaszcza że spory między teologami i historykami o Mojżesza (łącznie z tym, czy rzeczywiście istniał) trwają do dziś. Ridley Scott zachowuje się więc jak kapryśny demiurg: to i owo weźmie z Biblii (ale sporo też pominie), coś z niekoniecznie kanonicznych interpretacji (jak wróżba przepowiadająca wyjątkową rolę Mojżesza), a trochę z fantazji. Nawet jeśli Egipcjanie już protestują (z powodu wizji Żydów budujących piramidy), Scott ma do swojej zabawy biblijnym archetypem prawo. Pytanie tylko: czemu ta zabawa służy?

Reżyser 'Bogów i królów' próbuje zjawiska nadprzyrodzone tłumaczyć racjonalnie: gorejący krzak może być więc jedynie zwidem uderzonego kamieniem w głowę Mojżesza, plagi egipskie mogą być kaprysem złośliwej przyrody, a Morze Czerwone może rozstąpić się na skutek nagłego ruchu prądów morskich. Ale racjonalny jest Scott tylko pozornie, bo przecież nie znajduje wyjaśnienia na tajemniczą śmierć wszystkich egipskich chłopców (żydowskich już nie), pozwala też swojemu bohaterowi na rozmowy z boskim pośrednikiem. I właśnie postać rozkapryszonego dziecka - będącego albo Bogiem, albo jego wysłańcem ? mówi o zamierzeniach Scotta najwięcej: jest to przecież od początku do końca postać groteskowa.

Tym sposobem 'Exodus...' kłania się wszystkim. Żydom, bo to w filmie 'naród wybrany', którego przetrwanie jest dla Boga dużo ważniejsze niż cierpienia i śmierci tysięcy egipskich innowierców. Religijnym sceptykom, bo starotestamentowa przypowieść zmienia się na ekranie w okrutną bajeczkę o bezdusznym Stwórcy, który zsyła żaby, krokodyle i zabija w imię mocno fanatycznej idei. Widzom o zmyśle antropologicznym - co prawda mętnie, ale zawsze, pojawia się tu przecież ślad refleksji nad tym, jak rodzi się religijny mit. Ale nie zapomina też Scott o wierzących, równie chętnych do kupna biletu: w końcu ideą zasadniczą jest jednak wiara w siłę nie z tego świata, która steruje losami maluczkich.

Są tu efektowne sekwencje (jak podana w skrócie wizja plag egipskich), znakomite, reżyserskie pomysły (gasnące świece oznaczające śmierć dzieci), podrasowane komputerowo tłumy, miasta i ocierające się o horror, zjawiska przyrodnicze (okulary 3D, faktycznie, czasem się przydają). Gorzej z emocjami - nawet w tak ważnym momencie, jak oczekiwane rozstąpienie się morza. Bo ?Exodus...? jest niczym więcej, jak tylko rozbuchaną, długaśną (dwie i pół godziny!), cyniczną i nienajmądrzejszą ? mówiąc delikatnie - hollywoodzką superprodukcją, w której rolę herosa pełni biblijny Mojżesz. Kto następny: Abraham? Salomon? A może żona Lota? - pisze Paweł T. Felis

USA, Hiszpania, Wielka Brytania 2014 (Exodus: Gods and Kings). Reż. Ridley Scott. Aktorzy: Christian Bale, Joel Edgerton, John Turturro, Ben Kingsley, Sigourney Weaver

Film od lat 15. Atrium Biała 3D godz. 12, 15, 18, 21; 2D godz. 11.30, 17.30, 14.30, 20.30.

Wrobiony.

A może lepiej 'ścigany'? Gdyż schemat fabularny filmu jest identyczny jak w znanym filmie z Harrisonem Fordem (i w dziesiątkach innych): eks-agent CIA, Bryan Mills (Neeson) zostaje wrobiony w zabójstwo pewnej bliskiej mu osoby, policja go ściga, a on próbuje na własną rękę dopaść sprawcę zbrodni.

W przeciwieństwie więc do 'jedynki' i 'dwójki' nikt tu nikogo nie uprowadza. Między poprzednimi dwoma filmami istniała fabularna ciągłość, były jak awers i rewers tej samej monety (porwanie/zemsta porywaczy), ten, rozgrywający się kilka lat później, jest całkiem osobny i łączy go z nimi jedynie osoba bohatera i jego rodziny. Ale po co zmieniać szyld lokalu, który tak dobrze prosperował, nawet jeśli kuchnia już inna?

Inna - i niestety gorsza. Zmieniła się lokalizacja - z europejskich stolic na swojskie Los Angeles - co samo w sobie nie jest niczym złym, tyle, że na tym dobrze znanym z innych tego typu filmów tle widać wyraźniej, jak bardzo sztampowe jest to kino. Listę słabości można ciągnąć dalej. Gdy nie ma uprowadzenia, odpada czynnik 'walki z czasem', który zawsze podnosi napięcie - w 'trójce' jest wyraźnie słabsze. Po dziesięciu minutach wiadomo właściwie, kto stoi za zabójstwem. Sceny pościgu samochodowego wyglądają tak, jakby montażysta dostał ataku padaczki - nie wiadomo kto, gdzie i w którą stronę (walki wręcz przedstawiają się niewiele lepiej). Tropiący Millsa detektyw (zawsze mile przeze mnie widziany Whitaker) ma być - jak grany przez Tommy Lee Jonesa sędzia federalny w 'Ściganym' - niesłychanie przenikliwy, w każdym razie o głowę górujący inteligencją nad swoimi podwładnymi, ale jego postępowanie tego nie potwierdza - nazwijmy je, delikatnie, nielogicznym. Zaś niektóre pomysły scenarzystów - jak ten z jogurtem brzoskwiniowym - to już czysta groteska.

Co zostaje? Neeson, którego bardzo lubię. Motyw miłości do córki, który zawsze do mnie przemawia. W sumie niewiele. Gdy już powstanie czwórka - co wbrew zapowiedziom, całkiem możliwe, bo furtka na końcu zostaje otwarta - chyba poproszę kolegę Felisa o zastępstwo.- pisze Paweł Mossakowski.

Francja 2012 (Taken 3) Reż. Olivier Megaton. Aktorzy: Liam Neeson, Maggie Grace, Forest Whitaker, Dougray Scott, Famke Janssen

Film od lat 15. Helios Atrium Biała, godz. 10, 14.15, 17.15, 19.30, 21.45. Galeria Alfa godz. 10, 14.15, 19, 21.30

Sportowiec i jego sponsor.

'Foxcatcher' opowiada historię bardzo niecodzienną, ale napisaną przez samo życie, opartą na autentycznych wydarzeniach. Channing Tatum gra Marka Schulza, małomównego, klocowatego zapaśnika, który zdobył złoty medal na Olimpiadzie w L.A. w 1984 roku, ale żyje teraz (akcja zaczyna się w 1987.) w biedzie i w poczuciu nie-docenienia. I trochę w cieniu starszego brata Dave'a (Ruffalo), swojego trenera i nadal aktywnego zawodnika (podobnie jak Mark zwycięzcy olimpijskiego).

Pewnego dnia zgłasza się do niego John E. du Ponte (Carell), potomek gigantycznej fortuny i, jak się okazuje, wielki miłośnik zapasów. John zaprasza go do swojej posiadłości 'Foxcatcher', gdzie będzie miał idealne warunki do treningu, luksusowe zakwaterowanie i dostanie jeszcze ogromne roczne stypendium. Mark długo się nie zastanawia. Ale w Ameryce - czy w ogóle w życiu - nie ma nic darmo...

Dziwna relacja między spragnionym uznania sportowcem a jego ekstrawaganckim, obrzydliwie bogatym sponsorem wyznacza dynamikę filmu. W pewnym momencie do gry włącza się jeszcze Dave, opornie i z opóźnieniem przyjmujący posadę trenera w ośrodku 'przygotowań olimpijskich'. Te trzy postacie tworzą trójkąt, który trudno by nazwać miłosnym (choć emocje są silne), a który szybko staje się trójkątem bermudzkim. W filmie mówi się o sprawach, które kino amerykańskie lubi poruszać (ambicji, władzy, jaką daje pieniądz, instrumentalnym traktowaniu ludzi itd.), a także o tym, jak karykaturalne formy może przybierać ?american dream?- ale trudno jest traktować opowiadaną w nim historię jako symbolicznie nośną. Na to jest jednak zbyt 'jednorazowa' i zbyt osobliwa. Dla mnie najciekawszy jest wyłaniający się z niej portret samotnego, nieszczęśliwego multimilionera.

Zdziwaczały, żyjący w izolacji bogacz to zresztą postać w amerykańskim kinie nienowa - kim innym jest bohater klasycznego 'Obywatela Kane'a'? Ale Kane doszedł do majątku o własnych siłach - John du Pont otrzymał go w spadku, a to duża różnica. Du Pont jest wprawdzie człowiekiem świadomym swojej siły, władczym i megalomańskim - ale też mającym poczucie głębokiego niedowartościowania, wynikającym z prostego faktu, że nic w życiu właściwie nie zrobił.

Matka (Redgrave), która nim gardzi, założyła przynajmniej słynną stadninę koni - więc on, aby jej dorównać, chce mieć swoja 'stajnię' zapaśników. Ale nie wszystkie jego motywacje są tak proste i czytelne - tajemnicza to w sumie postać (czy w stosunku do Marka ujawnia się jego stłumiony homoseksualizm'), niejednoznaczna i pełna wewnętrznych sprzeczności. I Carell (nierozpoznawalny) gra go znakomicie, co tym bardziej zaskakujące, że w końcu jest aktorem komediowym. A daje oskarową kreację.

Złośliwcy powiedzą, że gra po prostu 'pod Oskara' i że cały film jest pod Oskary zrobiony. Jest w tym racja o tyle, że z pewnością nie jest zrobiony 'pod publiczkę', z myślą o wielkiej widowni. Na to jest zbyt zimny, zbyt smutny, zbyt ponury, ze zbyt nietypowym jak na hollywoodzkie standardy zakończeniem. Ma swoje wady, z których największą jest rozwlekłość - za skromna to historia, aby usprawiedliwiała epicki rozmiar (134 minuty). Są w niej powtórzenia a miejscami zanadto celebruje swoją ważność. Ale niewątpliwie bardzo ciekawa. - pisze Paweł Mossakowski

USA 2014 Reż. Bennett Miller. Aktorzy: Channing Tatum, Steve Carell, Mark Ruffalo, Vanessa Redgrave

Film od lat 15. Helios Galeria Alfa godz. 12.15, 17.45, 20.30

Polska 2014. Reż. Grzegorz Jarzyna. Aktorzy: Aleksandra Popławska, Danuta Szaflarska, Magdalena Kuta, Maria Maj, Adam Woronowicz, Rafał Maćkowiak, Agnieszka Podsiadlik, Roma Gąsiorowska

Czy to 'już' film, 'jeszcze' teatr telewizji czy może 'kinowa rejestracja' spektaklu? Nieważne. 'Między nami dobrze jest' Jarzyny według tekstu Doroty Masłowskiej to rzecz kapitalnie zabawna, brawurowo przekorna i mądra.

Jeśli 'Między nami dobrze jest' Grzegorza Jarzyny tylko 'udaje' film, to na podobnej zasadzie, jak przedwojenna komórka w sam raz na piwniczkę na wino 'udaje' tu mieszkanie trzypokoleniowej rodziny, a proszek z Biedronki staje się 'udawanym' rosołem z Knorra, bo ten Biedronkowy jest 'taki sam, tylko gorszy za połowę ceny'. Wszystko jest u Jarzyny umowne, tak jakby i prawie. Jak mieszkalna przestrzeń rysowana na naszych oczach ołówkiem przez Małą Metalową Dziewczynkę (nawet warkoczyki Aleksandry Popławskiej wydają się wzięte z innych czasów). Jak film 'Koń który jeździł konno', o którym 'było bardzo głośno', który 'zebrał wszystkie nagrody', a którego scenariusz wciąż nie może powstać.

Bohaterowie Masłowskiej i Jarzyny nie są tu i teraz, ale zawsze gdzie indziej. Osowiała Staruszka Na Wózku Inwalidzkim (rewelacyjna Danuta Szaflarska) uporczywie wraca do momentu, kiedy nie było Biedronek i Knorrów, kiedy 'serce tłukło się w młodej piersi' i kiedy wybuchła wojna. Halina (świetna Magdalena Kuta), 'specjalistka przemieszczeń palet towarowych w przestrzeni sklepowej klasyczną metodą fizyczną', rozpamiętuje fatalny wyjazd na wakacje, którego nie było. Mała Metalowa Dziewczynka, wracająca do swojego 'braku pokoju', powtarza sobie, że nie jest 'żadną Polką, tylko normalnym człowiekiem', a 'polskiego nauczyła się z płyt i kaset'. Bo czemu nie?

Aż korci, by spojrzeć na 'Między nami...' jak na zabarwiony zjadliwą satyrą i sentymentalną empatią na przemian portret ludzi, którzy nie załapali się na pociąg do sukcesu, więc tkwią w poczekalni do prawdziwego życia, karmią się podróbką, marzeniem i frustracją. Ale Jarzyna i Masłowska od razu robią unik, pozwalają nowoczesnej Edycie (Gąsiorowska) najpierw upajać się w kinie wizją polskiej nędzy, a potem perorować o tym, że 'życie jest takie prawdziwe, niesprawiedliwość jest taka niesprawiedliwa, ci wykluczeni są całkowicie wykluczeni, a wrażliwość społeczna jest taka wrażliwa'.

Nie o biedę tu przecież chodzi, nie o tęskny wzrok za tapczanem i stolikiem z Ikei, ale o rodzaj zbiorowej fantasmagorii, która łączy 'grube jak świnie' sprzątaczki (brawurowa Maria Maj), zwężone i wydłużone lalunie mieszkające w photoshopie, aktorów na koksie (Maćkowiak), dziennikarki na erotycznym głodzie (Podsiadlik) i 'niesmacznie zniewieściały' reżyser (Woronowicz). Może bloki, ulice i kubły na śmieci faktycznie są jedynie - jak pokazuje Jarzyna - filmową dekoracją?

Ciekawe, że wzorem wybitnego pisarza, który strasznie mądre rzeczy pisze, ale którego nikt nie czytał, staje się w 'Między nami...' niejaki 'Hokelbet'. Znaczy Houellebecq: ten sam, który niedawno w kapitalnym 'Porwaniu Michela Houellebecqa' opowiadał przy wódce, że z sentymentem patrzy na Polskę, która istnieje właściwie wyłącznie w marzeniu, niczym piękna i fascynująca idea. Wiadomo: to przecież kraj, w którym 'architektura brzydka, pogoda ciemna, temperatura zimna, nawet zwierzęta uciekły i schowały się w lasach'. A zarazem kraj, który kiedyś był 'wielkim mocarstwem, oazą tolerancji i multikulturowości'. Bo kiedyś każdy mówił po polsku. Tyle że wszystko nam zabrano.

W przejmującym finale 'Między nami...' polska zbiorowa fantasmagoria znajduje brutalne wyjaśnienie: może Osowiałej Staruszki już od dawna wcale nie ma, może nie ma też Haliny, Małej Metalowej Dziewczynki, grubej sąsiadki, 'prezydenta' przemawiającego na placu Konstytucji i gazetek z Tesco? A może właśnie, na przekór, pomimo i tak całkiem na serio - istniejemy i w tym 'piaszczystym spłachetku ziemi ukochanej' próbujemy siebie tworzyć, wciąż od nowa, nigdy na zawsze i do końca.

Paweł T. Felis

Kino Forum: godz. 14 (9.1), 15.3, 18.45 (10.1), 19.15 (11.1), 17 (12.1), 15.30, 18.45 (14-15.01)